Dynia – królowa jesiennych stołów

Dynia jest źródłem wielu cennych substancji, w tym: witamin, składników mineralnych, nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz karotenoidów. Jej właściwości zdrowotne znane są od tysięcy lat, kiedy to stosowano ją w medycynie tradycyjnej w leczeniu wielu dolegliwości. Aktualne wyniki badań potwierdzają szerokie spektrum prozdrowotnego działania dyni. Wiąże się to głównie z efektami hipolipidemicznymi i hipoglikemicznymi. Ponadto dynia ma właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Posiłki na bazie dyni i produkty wzbogacone dynią mogą być cenną częścią codziennej diety.

Wartości odżywcze dyni

Dynia posiada wiele cennych składników odżywczych. Jest źródłem witamin B1, B2, B6, niacyny i witaminy C. 
Jest bogata również w pierwiastki takie jak:

• potas i wapń – poprawiają pracę serca,
• magnez i żelazo – wspomagają układ nerwowy i układ krążenia,
• fosfor – poprawia strukturę kości.

Zawiera również śladowe ilości selenu, miedzi, manganu i cynku. Warto wspomnieć, że dynia ma znikomą ilość tłuszczów i białek, trochę więcej węglowodanów. Posiada wysoką zawartość błonnika, który wspomaga trawienie. Jednak najbardziej charakterystyczną cechą dyni jest wysoka zawartość karotenu – głównie α i β, która zależy od intensywności koloru miąższu. Im bardziej pomarańczowa dynia, tym większa ilość karotenu. Pestki dyni są doskonałym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz związków fitosterolowych.  

Witamina A

Naturalna witamina A znajdująca się w dyni jest lepiej przyswajalna niż najbardziej polecany suplement. Odpowiednia ilość witaminy A jest niezbędna do utrzymania zdrowia i urody, przyczynia się do prawidłowego stanu skóry, włosów i paznokci. Spożywanie dyni może zapobiegać zwyrodnieniu plamki żółtej (AMD) dzięki beta-karotenowi, który wpływa na prawidłowe funkcjonowanie wzroku. Witamina A, z której przekształcany jest beta-karoten, jest częścią wizualnego pigmentu znajdującego się w siatkówce oka, który umożliwia widzenie w słabym świetle. Ponadto beta-karoten zmniejsza ryzyko zwyrodnienia plamki żółtej, najczęstszej przyczyny ślepoty w starszym wieku. Wykazano również, że zapobiega zespołowi suchego oka oraz uszkodzeniom soczewki i zaćmie.

Szklanka ugotowanej dyni pokrywa aż 200% dziennego zapotrzebowania na witaminę A. Ta sama porcja zawiera 3g błonnika i tylko 49 kcal.

Karnityna

Zawarta w dyni witamina T ma istotny wpływ na krzepnięcie krwi, pomaga zwalczać związane z nią zaburzenia i niektóre rodzaje anemii oraz zapobiega tworzeniu się skrzepów krwi. Stymuluje procesy krwiotwórcze oraz pobudza funkcje trawienne żołądka, trzustki i pęcherzyka żółciowego. Dodatkowo wspomaga pamięć i znacząco wpływa na zdolność koncentracji, stymuluje podział i regenerację komórek nerwowych. Witamina T (karnityna) jest również ważnym składnikiem używanym do spalania nadmiaru tłuszczu.

Działanie hipoglikemiczne i kardioprotekcyjne

Przypuszcza się, że związki obecne w dyni zwiększają wrażliwość tkanek na insulinę oraz mogą poprawiać funkcję wątroby i nasilać wykorzystanie glukozy. Wiele przeprowadzonych doświadczeń potwierdza działanie hipoglikemiczne różnych gatunków dyni. Korzystny wpływ spożycia dyni na gospodarkę węglowodanową znalazł swoje potwierdzenie w badaniach z udziałem pacjentów cierpiących na cukrzycę typu II. Po 5 godzinach od spożycia specjalnego ekstraktu z dyni nastąpiło znaczne obniżenie poziomu glukozy we krwi. Jednocześnie nie zaobserwowano zmian w stężeniu glukozy w grupie kontrolnej przyjmującej wodę. Dynia może również wykazywać działanie zapobiegające nadciśnieniu tętniczemu oraz obniżać poziom cholesterolu we krwi. W wielu przeprowadzonych badaniach zaobserwowano korzystny wpływ po spożycia miąższu i pestek dyni na profil lipidowy krwi.

Pestki dyni

Pestki dyni to jedno z najbogatszych źródeł magnezu i cynku. Magnez, jako naturalny inhibitor receptora NMDA
(N-metylo-D-asparaginian) w komórkach nerwowych, przyspiesza proces uczenia się i poprawia pamięć krótko- i długotrwałą oraz wpływa na aktywację większej liczby połączeń nerwowych w mózgu. Cynk natomiast jest stosowany w leczeniu chorób skóry, w tym trądziku lub opryszczki, w leczeniu wrzodów żołądka i gojeniu ran. Ponadto substancja zawarta w błonie otaczającej nasiona, w świeżych miękkich pestkach dyni, chroni przed drobnoustrojami i jest polecana do zwalczania pasożytów.

Dynia w kuchni

Dynia ma wiele zastosowań kulinarnych, można ją gotować, piec czy smażyć. Może być wykorzystana do przygotowania słodkich przetworów (np. musy, dżemy) i przetworów słonych (np. kawałki dyni marynowane w occie). Nada się doskonale jako składnik wypieków (ciasta, chleb) oraz dań gorących jak zupy czy puree.

Źródła:

1. WARTOŚĆ ŻYWIENIOWA DYNI
   BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLIX, 2016, 3, str. 698–701
   Bartosz Kulczyński , Magdalena Człapka-Matyasik , Anna Gramza-Michałowska

2. Dynia na zdrowie – Lecznicze właściwości dyni
Kinga Mzyk / LIS 2, 2016